Bản đồ cho thấy Vùng Đông Bắc, Brazil, với di chỉ khám phá của ba mẫu vật loài hóa thạch spinosaurine tại Araripe và lưu vực São Luís-Grajaú. Từ trên xuống dưới: Oxalaia, Irritator, và Angaturama.

Những kẻ săn trộm hóa thạch đã khai quật một thể kết phấn có chứa phần sau của một hộp sọ lớn với hàm dưới gần thị trấn Santana do Cariri ở phía đông bắc Brazil. Hóa thạch này được mua lại bởi các thương nhân và những người này bán bất hợp pháp mẫu vật này-[1] việc buôn lậu hóa thạch bị cấm ở Brazil kể từ năm 1942-[2]— cho Rupto Wild của Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên bang Stuttgart, Đức.[1] Vào thời điểm đó, nó được cho là hộp sọ của một loài dực long sơ khai hay còn gọi là bò sát bay, vì vùng Chapada do Araripe nổi tiếng với những phát hiện dồi dào của dực long và bảo tàng Đức thường mua những mảnh hoa thạch như vậy. Vì khám phá này hứa hẹn là một phát hiện độc đáo mang tầm quan trọng, các chuyên gia về dực long của Đức và Anh đã được liên hệ để cùng tham gia nghiên cứu mẫu vật này. Bài báo khoa học mô tả mẫu vật là dực long đã được xuất bản trước khi các tác giả khác như, nhà cổ sinh vật học người Đức Eberhard Frey và Hans-Dieter Sues, không công nhận khẳng định này, hai người cho rằng hóa thạch này thuộc về một loài khủng long chân thú.[3]

Hộp sọ phục dựng đã lỗi thời (trên) dựa trên miêu tả của Martill và các đồng nghiệp năm 1996.[1] Hình minh họa (giống cái ở bên dưới) trong sách báo và từ điển dựa rất nhiều vào bản phục dựng sai này.[4][5][6][7]

Hộp sọ bị bẹp ở bên đôi chút và, như thường thấy ở các hóa thạch, một phần bị nghiền nát. Phía bên phải được bảo quản tốt, trong khi phần bên trái bị hư hại nặng trong quá trình thu thập. Một số bề mặt trên cùng của hộp sọ đã bị xói mòn, và hàm dưới thiếu phần trước của nó, cả hai đều bị vỡ trong quá trình hóa thạch. Các bộ phận của mẫu vật cũng bị nứt do là một phần của các thể kết nhỏ bị làm phẳng. Đầu hàm trên cũng bị mất. Vì không có dấu hiệu xói mòn, nên chắc hẳn nó đã bị vỡ trong hoặc sau khi được thu nhặt. Vết ăn mòn rõ rệt trên xương cho thấy ai đó đã nhúng a-xít để làm lộ hóa thạch. Một vết nứt dọc xuất hiện ở giữa hộp sọ, rõ ràng đã được niêm phong lại bằng chất trám thân xe.[8] Với nỗ lực làm cho mẫu vật trông hoàn chỉnh và có giá trị hơn, những kẻ buôn lậu hóa thạch đã nhúng phần lớn hộp sọ bên dưới thạch cao;[1] một phương pháp phổ biến được sử dụng bởi các nhà sưu tập địa phương ở Chapada do Araripe, đặc biệt là với hóa thạch cá.[9] Những người mua đã không biết về các chỉnh sửa này đối với mẫu vật được thu thập bất hợp pháp,[2] cho đến khi nó được gửi đến các trường đại học ở Vương quốc Anh để quét lớp vi tính. Các nhà sưu tập trước đó đã cố gắng tái tạo lại hộp sọ bằng cách ghép các phần của xương hàm trên chính lên phía trước của mõm.[1] Hộp sọ (được đánh số SMNS 58022) đã trở thành mẫu định danh của chi và loài mới tên là Irritator challengeri vào tháng 2 năm 1996, khi nó được mô tả khoa học lần đầu bởi các nhà cổ sinh vật học bao gồm David M. Martill, Arthur RI Cruickshank, Eberhard Frey, Philip G. Small và Malcolm Clarke. Trong bài báo này, Martill và nhóm của ông đã viết rằng cái tên chi Irritator xuất phát từ từ "sự cáu kỉnh, bực tức, cảm giác mà các tác giả cảm thấy (được nói ở đây) khi phát hiện ra rằng mõm đã bị kéo dài một cách giả tạo."[1] Tên loài chi tiết, Irritator challengeri, được đặt theo tên của giáo sư Challenger, một nhân vật trong tiểu thuyết của ngài Arthur Conan Doyle, cụ thể là cuốn Thế giới đã mất.[1] Hai năm trước đó, Frey và Martill đã đặt tên cho một loài dực long mới từ Thành hệ Crato là Arthurdactylus conandoylei,, theo tên của chính tiểu thuyết gia này.[10]

Khi Martill và các đồng nghiệp lần đầu tiên mô tả Irritator challengeri, mẫu định danh vẫn bị bao bọc trong ma trận đá vôi. Nhà nghiên cứu Diane M. Scott từ Đại học Toronto đảm nhận nhiệm vụ làm sạch hộp sọ, cho phép tái thiết kế chi tiết vào năm 2002. Được viết bởi Sues, Frey, Martill và Scott, thẩm định mẫu vật đã được chuẩn bị đầy đủ đã phủ nhận nhiều quan sát ban đầu của Martill và các đồng nghiệp, dựa trên những diễn giải sai về hộp sọ bị hư hại và bị thay đổi nhiều. Chiều dài ước tính của hộp sọ hoàn chỉnh ngắn hơn 24 cm (9,4 in) so với đề xuất trước đây. Những gì ban đầu được cho là một mào đầu nổi bật đã được chứng minh là một mảnh xương không gắn kết, không xác định. Hơn nữa, các xương thuộc sọ bổ sung khác đã được xác định. Như trong nghiên cứu trước đây, Sues và các đồng nghiệp đã coi chi Spinosaurus của châu Phi là đơn vị phân loại tương tự như Irritator, vì chúng chia sẻ nhiều đặc điểm nha khoa, bao gồm mão răng hình nón thẳng, men mỏng, các cạnh cưa không hiện diện ở răng và sở hữu nhiều vân răng dọc. Vì rất ít điều về sọ của Spinosaurus được biết đến vào thời điểm đó, những điểm tương đồng này đủ để các tác giả gợi ý một danh pháp đồng nghĩa cơ sở khả thi của Irritator với Spinosaurus. Sues và đồng nghiệp lưu ý rằng ta cần nhiều vật liệu hộp sọ chồng chéo hơn để chẩn đoán thêm.[8] Khi thêm các hộp sọ của Spinosaurus được biết đến, nghiên cứu sau đó đã duy trì việc tách hai đơn vị này ra thành hai loài riêng biệt.[11][12][13]

Mặc dù địa điểm khám phá của mẫu vật đầu không chắc chắn, nó có lẽ bắt nguồn từ Hệ tầng Romualdo (trước đây được chỉ định là Đơn vị Romualdo của Hệ tầng Santana).[1] Khẳng định này đã được xác nhận bởi các vi hóa thạch của chi Pattersoncypris, và vảy cá từ chi ichthyodectid Cladocyclus, cả hai đều được tìm thấy ở thành hệ Romualdo. Chất vấn những người buôn hóa thạch địa phương ám chỉ một nơi gần làng Buxexé bên cạnh Santana Do Cariri ở sườn Chapada do Araripe, có độ cao khoảng 650 mét (2.130 ft). Do thành hệ Romualdo nằm ở đó và ma trận đá bao bọc mẫu định danh có cùng màu sắc và kết cấu giống như những loại đá được tìm thấy ở đó, nên vùng này có khả năng là địa điểm phát hiện ra hóa thạch.[8] Irritator challengeri là loài khủng long đầu tiên được mô tả từ thành hệ Romualdo, và mẫu vật của nó đại diện cho hộp sọ spinosaurid được bảo quản hoàn chỉnh nhất từng được biết.[1][11]

Danh pháp đồng nghĩa của Angaturama limai

Các yếu tố đã biết của chi Irritator được minh họa bởi các nhà cổ sinh vật học Jaime A. Headden; đầu mõm thuộc về mẫu Angaturama.

Angaturama limai, một loài spinosaurid khác cùng niên đại với Irritator challengeri, được mô tả bởi các nhà cổ sinh vật học người Brazil Alexander WA Kellner và Diogenes de Almeida Campos vào tháng 2 năm 1996. Hiện nay, theo mẫu số USP GP/2T-5 tại Đại học São Paulo, mẫu vật bao gồm một đầu mõm bị cô lập từ hệ tầng Romualdo. Nó được chiết xuất từ ​​một hòn nhỏ bằng cách sử dụng kỹ thuật ban đầu được phát triển cho hóa thạch của dực long. Tên chi có liên quan đến Angaturama, một linh thần bảo hộ trong văn hóa thổ dân của người Tupi ở Brazil. Tên cụ thể vinh danh nhà cổ sinh vật học quá cố người Brazil Murilo R. de Lima, người đã thông báo cho Kellner về mẫu vật vào năm 1991.[14]

Mẫu định danh của Irritator challengeri và Angaturama limai ở đây, cho thấy loài sau có hộp sọ to hơn và cái răng thứ 3 trùng lặp nhau, đề xuất bởi Sales và Schultz năm 2017

Năm 1997, các nhà cổ sinh vật học người Anh Alan J. Charig và Angela C. Milner đã coi Angaturama là một danh pháp đồng nghĩa cơ sở của Irritator, lưu ý rằng cả hai chi có lỗ mũi rút lại, sở hữu hàm dài và răng hàm spinosaurid đặc trưng.[15] Paul Sereno và các đồng nghiệp vào năm 1998 đã đồng ý với khả năng này, và cũng quan sát thêm rằng mẫu định danh của Angaturama dường như hoàn thành mẫu của Irritator (có nghĩa là chúng có thể thuộc cùng một mẫu vật).[16] Các tác giả bao gồm Éric Buffetaut và Mohamed Ouaja năm 2002,[17] Cristiano Dal Sasso và các đồng nghiệp năm 2005,[13] Tor G. Bertin năm 2010,[18] Darren Naish năm 2013,[19] với Madani Benyoucef và các đồng nghiệp năm 2015 đã hỗ trợ kết luận này.[17] Trong bản phục dựng của Irritator, Sues và các đồng nghiệp đã chỉ ra rằng cả hai mẫu đều hẹp như nhau và có chung các răng tròn theo mặt ngang với các cạnh răng không sắc. Họ cũng lưu ý rằng một đỉnh dọc giữa trên mảnh tiền mõm trên của Angaturama có thể tương thích với xương mũi của Irritator.[8] Một số phản đối đã được đưa ra về khẳng định này. Kellner và Campos năm 2000 và nhà cổ sinh vật học người Brazil Elaine B. Machado và Kellner năm 2005 bày tỏ quan điểm rằng các hóa thạch đến từ hai chi khác nhau, và mẫu định danh của Angaturama limai rõ ràng bị nén bên nhiều hơn so với Irritator challengeri.[3][18]

Một đánh giá về cả hai mẫu hóa thạch của các nhà cổ sinh vật học Brazil Marcos AF Sales và Cesar L. Schultz vào năm 2017 đã lưu ý rằng các mẫu vật cũng khác nhau ở một số khía cạnh: mẫu vật Irritator có màu sáng hơn và bị ảnh hưởng bởi vết nứt dọc, trong khi mẫu Angaturama mang nhiều lỗ sâu răng; thiệt hại răng ở mẫu Irritator challengeri cũng ít nghiêm trọng hơn nhiều. Sales và Schultz cũng xác định được một điểm trùng lặp có thể xảy ra, răng của hàm trên bên trái thứ ba và quan sát thấy hộp sọ của Angaturama có thể lớn hơn Irritator dựa trên tỷ lệ của chi Baryonyx có liên quan họ hàng. Do đó, họ kết luận rằng hai mẫu vật không thuộc về cùng một cá thể, Sales và Schultz lưu ý rằng sự đồng nghĩa ở cấp độ chi sẽ cần phải được xác minh bằng các dấu tích trùng lặp nhiều hơn. Nếu Angaturama và Irritator được coi là thành viên của cùng một chi, thì chi Irritator sẽ là tên khoa học hợp lệ theo các quy tắc ưu tiên, vì tên này được đặt trước một tháng.[11]